literatuurgeschiedenis

Romantische ideeën over het Sublieme (romantiek) / literatuurgeschiedenis

| vlogboek

Aan het begin van de 19e eeuw lag in de Nederlandse literatuur de nadruk op het gezond verstand, op de deugd en op huiselijk geluk, maar er zijn ook enkele schrijvers en denkers die, onder invloed van de Duitse romantiek, zich bezighielden met de vraag welke functie of rol iets onverklaarbaars als het Sublieme, het Verhevene, in de literatuur had.

Meer lezen / bronnen:

Hieronymus van Alphen, Theorie der schoone kunsten en wetenschappen. Eerste deel (1778), via https://dbnl.org/titels/titel.php?id=alph002theo01
Willem van den Berg & Piet Couttenier, Alles is taal geworden. Geschiedenis van de Nederlandse literatuur 1800-1900 (2016), via https://dbnl.org/tekst/berg018alle02_01/
Willem Bilderdijk, De kunst der poëzy (1809), via https://dbnl.org/tekst/bild002kuns01_01/
Willem Bilderdijk, Taal- en dichtkundige verscheidenheden. Deel 2. Gedachten over het verhevene en naïve (1821), via https://dbnl.org/tekst/bild002taal03_01/
Willem Bilderdijk, Johannes Kinker & Paulus van Hemert, Als van hooger bestemming en aart (2008) Historische Uitgeverij. https://www.historischeuitgeverij.nl/hu.php?action=viewpublicatie&id=164
Maarten Doorman, De romantische orde (2004) Uitgeverij Prometheus. https://webwinkel.uitgeverijprometheus.nl/book/m-doorman
Piet Gerbrandy, De jacht op het sublieme (2014) De Bezige Bij. https://www.debezigebij.nl/boek/jacht-op-het-sublieme/
P.G. van Ghert, Wijsgeerige beschouwing over de Dichtkunde. In: De Recensent, ook der recensenten. Vol. 8 (1814), via https://books.google.nl/books?id=Eu5RAAAAcAAJ&dq=het%20innerlijke%20leven%20van%20den%20mensch%20huisvest%2C%20waarin%20het%20door%20de%20tooverkracht%20der%20fantasie%2C%20de%20geheele%20wereld%20omvat%20en%20bezielt%2C%20en%20dezelve%20tot%20schoonheid%20en%20waarheid%20vormt%20en%20beschaaft&hl=nl&pg=PA504#v=onepage&q&f=false
Johannes Kinker, De digterlijke genie (1801), via https://books.google.nl/books?id=0iMBn1gTUJQC&lpg=PA193&ots=KvL87Akk5s&dq=%22Hij%20ziet%20in%20haar%20over%C3%A4l%20verband%2C%20waar%20het%20eenvouwdige%20oog%20alleen%20verscheidenheid%22&hl=nl&pg=PP7#v=onepage&q&f=false
Johannes Kinker, Gedichten (1819-1821), via https://www.dbnl.org/tekst/kink001gedi01_01/
J.H. van der Palm, Redevoering over het middelmatige (1822), via https://www.dbnl.org/tekst/palm003rede03_01/palm003rede03_01_0025.php

Een nieuw geluid (1880-1914) – Leestips van Vlogboek bij Kern Nederlands

| vlogboek

Aansluitend op de nieuwe methode Kern Nederlands maakt Vlogboek video’s met leestips bij de hoofdstukken literatuurgeschiedenis.

Een nieuw geluid (1880-1914)
Over het naturalisme, ziektebeelden, sprookjes voor volwassenheid en sociale ongelijkheid.

De volgende boeken worden in de video genoemd:
Gustave Flaubert – Madame Bovary
Marcellus Emants – Een nagelaten bekentenis
Louis Couperus – Van oude menschen, de dingen, die voorbijgaan…
Jacob Israël de Haan – Pijpelijntjes
Hugo Claus – De Metsiers
Oek de Jong – Hokwerda’s kind
Roos van Rijswijk – Onheilig
Nicolien Mizee – Toen kwam moeder met een mes
Bernlef – Hersenschimmen
Inge Schilperoord – Muidhond
Peter Middendorp – Jij bent van mij
Frederik van Eeden – De kleine Johannes
Lewis Carroll – Alice’s Adventures in Wonderland
Rudyard Kipling – The Jungle Book
Louis Couperus – Psyche
Godfried Bomans – Erik of Het klein insectenboek
Cees Nooteboom – In Nederland
James Baldwin – If Beale Street could talk
Rachel Kushner – Club Mars
Dimitri Verhulst – De helaasheid der dingen
Annelies Verbeke – Dertig dagen
Adriaan van Dis – Tikkop
Gerrit Komrij – De klopgeest
Marente de Moor – Roundhay, tuinscène
Thomas Rosenboom – Publieke werken

Deze video is gemaakt in opdracht van Boom voortgezet onderwijs, Staal & Roeland.

Muziek: Bensound – Don’t look behind

Het sentimentalisme in de 18e eeuw (Verlichting) / Literatuurgeschiedenis

| vlogboek

Pak je zakdoek er maar bij. In deze video bespreekt Jörgen het sentimentalisme in de achttiende eeuw, een gevoelsexplosie binnen de Nederlandse literatuur. Deze literaire stroming werd in Nederland aangevoerd door Rhijnvis Feith die met zijn boek Julia een sentimentele roman schreef die ‘niet voor de achtiende eeuw’ geschikt was. De romans en hun pathetische stijl vol uitroeptekens en gedachtestreepjes werden dan ook niet door iedereen serieus genomen.

Geciteerde bronnen:
Rhijnvis Feith – Julia (1783) https://dbnl.org/tekst/feit007juli01_01/
Elisabeth Maria Post – Het land, in brieven (1788) https://dbnl.org/tekst/post003land02_01/

Ook genoemd:
Arend Fokke Simonsz. – De moderne Helicon (1792)
Jacobus Bellamy – Fragment van eene sentimentele Historie
Jacobus Bellamy – Eenige reisfragmenten en anecdotes
Johann Wolfgang von Goethe – Die Leiden des jungen Werthers (1774)
Rhijnvis Feith – Ferdinand en Constantia (1785)
Jacob Eduard de Witte jr. – Cephalide (1786)
Maria van Zuylekom – Ismene en Selinde (1792)
Cornelia Lubertina van der Weyde – Henry en Louize (1794)

Meer lezen / bronnen:
J.J. Kloek en A.N. Paasman (1982), ‘Inleiding’, in: Rhijnvis Feith – Julia, Den Haag: Martinus Nijhoff.
Inger Leemans & Gert-Jan Johannes (2017), Worm en donder, Uitgeverij Bert Bakker Amsterdam.
Bert Paasman (1987), ‘Nawoord’, in: Elisabeth Maria Post – Het land, in brieven, Amsterdam: Em. Querido’s.
Johanna Stouten (1993), ‘1778: Laurence Stern, A sentimental journey in het Nederlands vertaald; alleen voor gevoelige zielen’, in: Nederlandse Literatuur, een geschiedenis, Groningen: Nijhoff.

Romantici en Revolutionairen, een nieuwe literatuurgeschiedenis

| vlogboek

Romantici en Revolutionairen, een nieuwe literatuurgeschiedenis van Rick Honings & Lotte Jensen, richt zich op de diversiteit en de ontwikkeling van het schrijverschap in Nederland in de 18de en 19de eeuw.

Waar literatuurgeschiedenissen zich van oudsher richten op stromingen en hoogtepunten binnen die stromingen, op vernieuwers en literatoren voor de fijnproevers, zetten Honings en Jensen het auteurschap centraal. Wat dreef de schrijvers, wat was het doel van hun teksten en hoe verhielden ze zich tot de wereld om hen heen?

De video werd mede mogelijk gemaakt door Leiden University Centre for the Arts in Society (LUCAS) & Uitgeverij Prometheus.

Romantici en Revolutionairen: https://webwinkel.uitgeverijprometheus.nl/book/rick-honings/9789044630770-romantici-en-revolutionairen.html

Lucretia van Merken en haar toneelstuk Jacob Simonszoon de Rijk (1774) / Literatuurgeschiedenis

| vlogboek

Vandaag verschijnt er een nieuwe, herspelde editie van het achttiende-eeuwse toneelstuk Jacob Simonszoon de Rijk (1774) van Lucretia van Merken (1721-1789). Deze schrijfster werd door het tijdschrift Vaderlandsche Letter-oefeningen ‘Hollands beroemdste dichteres’ genoemd en ze werd in haar tijd bejubeld door zowel lezers als collega’s.

In deze video kennismaking met deze literaire gigant en haar vaderlandslievende toneelstuk opgebouwd volgens de kaders van het Frans-classicisme.

Deze video van Vlogboek werd mede mogelijk gemaakt door Stichting Pieter Haverkorn van Rijsewijk & Radboud Honours Academy Nijmegen.

Met dank aan Lotte Jensen.

Editie:
Merken, Lucretia Wilhelmina, Jacob Simonszoon de Rijk,
Ingeleid en bezorgd door Lotte Jensen en Tommie van Wanrooij,
Uitgeverij Vantilt 2019.
https://vantilt.nl/boeken/jacob-simonszoon-de-rijk-een-treurspel/

Overige bronnen:
Anoniem, ‘Jacob Simonszoon de Rijk’ .
In: Hedendaagsche Vaderlandsche letter-oefeningen (1774), 418-424.
http://vlo.e-laborate.nl/nl/new_1/de_vaderlandsche_letteroefeningen/1774/43/

Jensen, Lotte en Lieke van Deinsen, ‘Het theater van de herinnering.
Vaderlands-historisch toneel in de achttiende eeuw’.
In: Spiegel der letteren 54 (2012) 2, 190-225.
https://www.lottejensen.nl/old_uploads/5a116b0676074284d55a4cb6db9c7380.pdf

De start van de Nederlandse kinderliteratuur in de 18e eeuw / Literatuurgeschiedenis

| vlogboek

In deze video bespreekt Jörgen de start van de Nederlandse kinderliteratuur, oftewel het moment dat kinderen een literaire doelgroep werden. Aan het einde van de 18e eeuw verschijnen er ineens vele boeken voor kinderen met een sterk pedagogische lading. De dichtbundel Proeve van kleine gedigten voor kinderen van de Utrechtse advocaat Hieronymus van Alphen betekende een omslagpunt in de Nederlandse kinderliteratuur.

Geciteerde boeken:
Hieronymus van Alphen – Proeve van kleine gedigten voor kinderen
J.F. Martinet – Kleine katechismus der natuur voor kinderen
Margareta Cambon-Van der Werken – De kleine Grandisson, of de hoorzaame zoon
Nicolaas Anslijn Nz. – De brave Hendrik

Ook genoemd:
Annie M.G. Schmidt – Ik ben lekker stout

Meer lezen / bronnen:
Inger Leemans & Gert-Jan Johannes (2017), Worm en donder, Uitgeverij Bert Bakker Amsterdam.
P.J. Buijnsters (1989), ‘Nederlandse kinderboeken uit de achttiende eeuw’, in: De hele Bibelebontse berg, De geschiedenis van het kinderboek in Nederland & Vlaanderen van de middeleeuwen tot heden, Amsterdam: EM. Querido’s Uitgeverij.
H. Bekkering (1993), ‘Oktober 1955: De Gouden Griffel wordt voor de eerste maal uitgereikt’, in: Nederlandse Literatuur, een geschiedenis, Groningen: Nijhoff.

Imaginaire reisverhalen in de 18e eeuw (Verlichting) / Literatuurgeschiedenis

| vlogboek

In deze video bespreekt Jörgen het imaginaire reisverhaal, een genre dat in de 18e eeuw is ontstaan. Verhalen waarin het verlichtingsdenken centraal staat. Van filosofische robinsonades tot maatschappijkritische boeken vol apen.

Geciteerde boeken:
Hendrik Smeeks – Beschrijvinge van het magtig Koninkryk Krinke Kesmes
J.A. Schasz M.D. – Reize door het Aapenland
Betje Wolff – Holland in het jaar 2440
Gerrit Paape – De Bataafsche Republiek

Andere genoemde werken van Nederlandse auteurs:
Anoniem – Reis van Sint Brandaan
Het journaal van Bontekoe
Wouter Schouten – De Oost-Indische voyagie
Gerrit de Veer – Nova Zembla
J.A. Schasz M.D. – Het land der willekeurigen
J.A. Schasz M.D. – Reize door Dirk Denker…
Alexander Benjamin Fardon – Het toekomend jaar 2630
Arend Fokke Simonsz – Het toekomend jaar drieduizend

Meer lezen / bronnen:
Inger Leemans & Gert-Jan Johannes (2017), Worm en donder, Uitgeverij Bert Bakker Amsterdam.
Karel Bostoen (ed.) (2001), Verhalen over verre landen, Amsterdam University Press.
Marijke Barend-van Haeften (1993), Wouter Schouten publiceert zijn Oost-Indische voyagie, in: Nederlandse Literatuur, een geschiedenis, Groningen: Nijhoff.

Tijdschriften in de 18e eeuw (Verlichting) / Literatuurgeschiedenis

| vlogboek

In deze video bespreekt Jörgen de opkomst van het tijdschrift in de achttiende eeuw: geleerdentijdschriften, satirische bladen en spectatoriale tijdschriften. Onder invloed van de Verlichting vullen auteurs verschillende periodieke geschriften vol besprekingen, roddels, satire en beschouwende stukken.

Genoemde auteurs en tijdschriften:
Pieter Rabus – De boekzaal van Europe
Hermanus van den Burg – Amsterdamsche Argus
Jacob Campo Weyerman – De Rotterdamsche Hermes
Justus van Effen – De Hollandsche Spectator

Meer lezen / bronnen:
Inger Leemans & Gert-Jan Johannes (2017), Worm en donder, Uitgeverij Bert Bakker Amsterdam.
P.J. Buijnsters (1993), ‘Spectatoriale geschriften in de Noordelijke Nederlanden’, in: Nederlandse Literatuur, een geschiedenis, Groningen: Martinus Nijhoff Uitgevers.
Jan Urbaniak (2009), Met Argusogen gekeken… Hoe de Amsterdamsche Argus zijn lezers deugdzamer maakte, in: Neerlandica Wratislaviensia XVIII. Via: http://nwr.sjol.eu/preview/-620
Fragmenten uit de tijdschriften veelal via DBNL.org of via Google Books.

Literatuurgeschiedenis / 7 vragen rondom het Wilhelmus waar niemand een antwoord op heeft

| vlogboek

Een Vlogboekaflevering gericht op de literatuurgeschiedenis.

In deze video bespreekt Jörgen de eeuwenoude vraag wie het Wilhelmus heeft geschreven plus enkele verwante vragen.

Bronnen:
René van Stipriaan – Lof de botheid
Het Wilhelmus toegelicht door Willem Wilmink
Eberhard Nehlsen – Eine bisher nicht bekannte Fassung des Wilhelmusliedes aus dem Jahre 1573
Mike Kestemont, Els Stronks, Martine de Bruin en Tim de Winkel – Van wie is het Wilhelmus?

Vlogboek123 – Literatuurgeschiedenis / 17e eeuw: spektakel en betweters in het theater

| vlogboek

Een Vlogboekaflevering gericht op de literatuurgeschiedenis.

In deze video bespreekt Jörgen de veranderingen binnen het Nederlandse theater in de tweede helft van de zeventiende eeuw.

Over de Bijbelse toneelstukken van Vondel, het spektakeltheater van Jan Vos en het Frans-classicisme van Nil Volentibus Arduum.

Besproken werken:
Joost van den Vondel – Inwydinge van ‘t stadthuis t’Amsterdam
Joost van den Vondel – Lucifer
Jan Vos – Aran en Titus
Jan Vos – Medea
Andries Pels – Gebruik én misbruik des tooneels
Pieter Langendijk – Het wederzijds huwelijksbedrog